Bayburt Tarih-Kültür ve Edebiyat Derneği (BAYDER) tarafından düzenlenen BAYDER Kültür Sohbetleri’nin sonuncusunda Bayburt’un Kurtuluşu konusu ele alındı.
BAYDER Yönetim Kurulu Üyesi ve öğretmen Hüseyin Akdoğan tarafından yapılan sunumda, 1878’den 21 Şubat 1918’e uzanan süreç ve kurtuluşu getiren önemli olaylara değinildi.
1878 Berlin Anlaşması ve Ermeni İsyanları
Akdoğan, 1878 Berlin Anlaşması’nın Ermeni meselesinin başlangıcı olarak kabul edildiğini ve 1895 yılında Anadolu’nun birçok yerinde Ermeni isyanlarının yaşandığını belirtti. Bayburt’ta da Ermeni nüfusunun hiçbir zaman toplam nüfusun %20’sini geçmediğini vurgulayan Akdoğan, 1895 yılında bölgede yaşanan isyanlardan bahsetti ve Ermenilerin Amerika ve İngiltere gibi devletlerin teşvikiyle büyük bir işe kalkıştıklarını ve zararlı çıktıklarını ifade etti.
1. Dünya Savaşı ve Tehcir Uygulaması
Akdoğan, 1914 yılında başlayan 1. Dünya Savaşı’nda Kafkas cephesinde bulunan Osmanlı ordularına ihanet eden Ermenilerin, Ruslarla birlikte hareket ederek Van, Kars ve Erzurum gibi vilayetlerin Rusların eline geçmesine yardımcı olduğunu söyledi. 1915 yılında Osmanlı Devleti’nin kendi cephe güvenliğini ve cephe gerisindeki asayişi sağlamak için tehcir uygulamasını gerçekleştirdiğini belirtti.
Kop Savunması ve Rus İşgali
1916 yılı Şubat ve Temmuz aylarını kapsayan Kop Savunması’nın Ruslarla yapılan en kanlı muharebelerden biri olduğunu belirten Akdoğan, bu şanlı savunmanın komutanı Albay Deli Halid Paşa’nın yaralanmasından sonra Rusların 16 Temmuz 1916’da Bayburt’u işgal ettiğini ve bir buçuk yıl sürecek Rus işgali ile ardından gelecek Ermeni çetelerinin katliam eylemlerinin başladığını söyledi.
Ermeni Katliamları ve Tahribat
Akdoğan, 1.5 yıllık Rus işgali ve Ermeni mezaliminin Bayburt için çok zor bir dönem olduğunu ifade etti. Bu dönemde 500 kadar Müslüman’ın şehit edildiğini ve birçok cami, mescit, medrese ve evin tahrip edildiğini belirten Akdoğan, sunumunda Prof. Dr. Yunus Özger’in bir çalışmasından da alıntılar yaptı. Bu çalışmaya göre Zahit Efendi, Veysel, Velişaban, Karasakal, Tuzcuzade, Şingah, Kadızade, Uzungazi, Kaleardı mahallelerinde 4 adet cami, 7 mescit, 3 tekke, 50 medrese, 5 mahalle mektebi, 1 tabakhane, 6 otel, 130 kahvehane, 300 mağaza, 700 dükkan, 2 hamam, 1 un fabrikası, 4 değirmen, 8 çeşme harap edilmiş, Maden nahiyesinde 20, Pulur nahiyesinde 40, Hart nahiyesinde 15 ve merkez nahiyeden 30 köy, cami, medrese, mektep ve evler tamamen yakılmış ve tahrip edilmiştir.
Bayburt’un Kurtuluşu ve Anma
Yaklaşık iki yıl Rus işgali ve Ermeni mezaliminde kalan Bayburt’un 21 Şubat 1918 yılında Türk kuvvetleri tarafından kurtarıldığını ifade eden Akdoğan, “Bu acı günlerin öncesinde Kop dağında toprağını ve bayrağını savunurken şehit-gazi olan askerimiz, yine devamında kukla Ermeni çetecilerinin hainane ve hilekar saldırıları karşısında yurdunu muhafazaya gayret ederken son nefesini veren dedelerimiz ve elbette Yukarı Kırzı başta olmak üzere bu işkence ve saldırılar karşısında namusunu korumak için son çare olarak kendi hayatından vazgeçen bugün iffet abidesi olmuş annelerimizi rahmetle, gururla ve hürmetle anıyoruz, bu ızdıraplı günlerin sonunda Türkün uyanışını başlayacak ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk 1919 yılında Samsun’da ilk bağımsızlık meşalesini yakacaktır. Bu vesileyle Atatürk, silah arkadaşları ve Türk Kurtuluş Savaşı’nın şanlı ordusunun şehit ve gazilerini de hürmetle yad ediyorum” diyerek sunumunu tamamladı.
BAYDER Başkanı Fatih Dündar, Hüseyin Akdoğan’a sunumları için teşekkür ederek günün anısına teşekkür belgesi takdim etti.
Her hafta Cuma günleri gerçekleştirilen Kültür Sohbetleri, kurtuluş temalı şiir sunumları, İmdat Sancar, Uğur Dündar, Emre Sevimli, Serdar Eslek, Hasan Kant’ın sahne sunumları, ağız barları ve koro türküleriyle devam etti.
Sunumdan Öne Çıkan Noktalar:
1878 Berlin Anlaşması, Ermeni meselesinin başlangıcı olarak kabul edilir.
1895 yılında Anadolu’da birçok yerde Ermeni isyanları yaşanmıştır.
1915 yılında Osmanlı Devleti, cephe güvenliğini ve asayişi sağlamak için tehcir uygulamasını gerçekleştirmiştir.
1916 yılı Şubat ve Temmuz aylarını kapsayan Kop Savunması, Ruslarla yapılan en kanlı muharebelerden biridir.
16 Temmuz 1916’da Ruslar Kop cephesini aşarak Bayburt’u işgal etmiştir.
Rus işgali ve Ermeni çetelerinin katliam eylemleri sonucu şehir merkezinde ve köylerde 500 kadar Müslüman şehit edilmiştir.
21 Şubat 1918’de Türk kuvvetleri tarafından Bayburt kurtarılmıştır.
Kültür Sohbetleri Devam Edecek
BAYDER Kültür Sohbetleri, her hafta Cuma günleri farklı konuklar ve farklı temalarla devam edecek.
